Pierwszy kościół parafialny pw. Św. Elżbiety Węgierskiej w Trybszu

 

Kościół został zbudowany prawdopodobnie w 1567 r. Był filialną świątynią parafii we Frydmanie. W pierwszej poł. XVII w. był restaurowany przez frydmańskiego proboszcza, ks. Jana Ratułowskiego. Na pocz. XX w., staraniem ks. Michała Nyulasiego została w Trybszu wzniesiona świątynia murowana. Od tego czasu drewniany kościół zaczął popadać w ruinę. W efekcie w 1924 r. rozebrano wieżę i zakrystię. W 1938 r. zabezpieczono przed dalszą rozbiórką i zniszczeniem pozostałą część budowli. Wieża miała pochyłe ściany okolone u dołu fartuchem oraz nadwieszoną izbicę nakrytą gontowym dachem. W czasie remontu kościół podniesiono i posadowiono na fundamencie, wymieniono przegniłe płazy, konstrukcję wzmocniono słupami i ściągaczami, zaś ściany i sygnaturkę obito gontem. Kolejne prace były prowadzone w latach 1953-1956, 1972 i 1976. W latach 2010–2012 całą konstrukcję kościoła i malowidła w nim się znajdujące poddano gruntownej konserwacji i renowacji.

Kościół o konstrukcji zrębowe, orientowany (na osi wschód-zachód) zbudowany został z modrzewia. Jest to budowla jednonawowa z nawą krótszą od węższego prezbiterium. Od północy do prezbiterium przylegała zakrystia. Po jej rozebraniu pozostał portal z wyciętym nadprożem w tzw. ośli grzbiet. Dzięki opuszczeniu bocznych części stropu nawy w postaci tzw. zaskrzynień, wnętrze kościoła nakryte jest jednolitym pułapem. Zabytek ten posiada typowe cechy konstrukcyjne małopolskich kościołów drewnianych z okresu gotyku. Silne zwężenie ku górze ścian, służyć miało poprawie statyki tej budowli. Wymiary świątyni: Całkowita długość wraz z wieżą wynosiła 23 m. Obecnie długość wynosi 15 m, zaś szerokość nawy 8 m.

W 1647 r. kościół wewnątrz został pokryty polichromią. Jej układ ikonograficzny opracował ks. J. Ratułowski. Treść malowideł powstała w konkretnym kontekście historycznym dla tego regionu. W poł. XVI w. reformacja opanowała prawie cały Spisz. Na protestantyzm przeszli właściciele klucza dunajeckiego Horwathowie-Palocsayowie. Z chwilą powrotu do wiary katolickiej w 1639 r. rozpoczęła się akcja rekatolizacyjna, w której brał udział ks. J. Ratułowski. Dlatego w malowidłach dominuje osoba Maryi. Polichromia jest jedną z najwcześniejszych realizacji barokowego malarstwa ściennego w Polsce południowej. Autor-wykonawca do dziś pozostaje nieznany. Na ścianie czołowej prezbiterium umieszczone są postacie Mojżesza i Aarona, oraz figury św. Elżbiety oraz św. Stanisława, św. Jana z Kęt i św. Piotra. Św. Jan Kanty został przedstawiony w gronie świętych na wiele lat przed kanonizacją (beatyfikacja 1680 r., kanonizacja 1767 r.). Na dole lewej, bocznej ściany umieszczona została scena trudna do zinterpretowania. Jedni wskazują, że jest to ilustracja biblijnego wydarzenia z Księgi Rodzaju, kiedy Bóg obiecał Abrahamowi za pośrednictwem trzech aniołów, że będzie miał potomka syna. Inni wskazują, że obraz ten przedstawia św. Elżbietę Węgierską pełniącą uczynki miłosierdzia. Na dole prawej, południowej strony znajdują się Doktorzy Kościoła: św. Augustyn, św. Hieronim, św. Grzegorz i św. Ambroży. Ponad ich postaciami znajdują się figury Apostołów. Pod postaciami Apostołów znajduje się tekst artykułów Składu Apostolskiego. Północna ściana prezbiterium ukazuje kompozycje maryjne. Pierwsza wyobraża Matkę Boską Niepokalanie Poczętą. Kolejne obrazy ukazują Maryję w scenie Zwiastowania i Nawiedzenia. Nad drzwiami do zakrystii namalowana jest scena przedstawiająca tryumf Chrystusa nad śmiercią. Na ścianach tęczy znajduje się z lewej strony św. Jerzy walczący ze smokiem, po prawej zaś św. Marcin.

Polichromie na górnej ścianie nawy północnej przedstawiają Boże Narodzenie i Pokłon Trzech Króli. Jako trzecią scenę wskazuje się, że jest to ukazanie się Maryi Chrystusa Zmartwychwstałego. Na stropie prezbiterium przedstawiono Wniebowzięcie Maryi i Jej koronację w niebie. Cała więc kompozycja mariologiczna zamyka się w ilustracji Siedmiu Radości Maryi. Na obszarze dolnej ściany przedstawiono tzw. Sąd Krwi odbywający się w pałacu Kajfasza. Członkowie Sanhedrynu trzymają w dłoniach tablice, na których znajdują się ich imiona i wydane przez nich orzeczenia. Scena ta nawiązuje do tzw. ewangelii apokryficznych, które podawały skład Wielkiej Rady i ferowane przez poszczególnych jej członków wyroki. Podobny z 1626 r. obraz znajduje się w kościele Bożego Ciała w Krakowie. Został on tam wykonany przez Łukasza Porębiusa (Porębskiego).

Południową ścianę nawy zajmuje scena pasyjna. Znajdują się na niej Jezus i Arma Christi – narzędzia Męki Pańskiej. Malowidła na balustradzie chóru obrazują siedem grzechów głównych. Grzechy wyobrażone są przez postacie ludzkie i zwierzęce. Paw i dama w szerokiej sukni obrazują pychę. Mężczyzna z workami wypełnionymi pieniędzmi i pies są symbolami chciwości. Na stropie umieszczona jest scena Wniebowzięcia NMP. Jej tło stanowi krajobraz ze wzgórzami, rzeką, zamkami i górskimi szczytami. Jest to krajobraz pieniński z zamkami w Czorsztynie i Niedzicy oraz widok Tatr Bielskich z okolicznych wzgórz. Jest to pierwsza panorama Tatr od strony północnej i najstarsza do dziś zachowana z panoram tatrzańskich. Kolejna kompozycja na stropie prezbiterium przedstawia Koronację NMP przez Trójcę Świętą. Następne malowidło na stropie to scena Sądu Ostatecznego. Jezus Chrystus – Sędzia jest otoczony Matką Boską i św. Janem Chrzcicielem oraz grupami świętych, którzy wstawiają się za ludzkością. Koło Chrystusa widać lilię miłosierdzia i miecz kary. W tej scenie widać górskie, tatrzańskie szczyty.

Ambona pojawiła się w kościele w 1787 r. Malowidła na niej przedstawiają Chrystusa z Samarytanką przy studni oraz miłosiernego Samarytanina.

 

Historia

Strona www stworzona w kreatorze WebWave.